نگاهی به گزارشات محیط زیستی در ایران

در هفته‌ ای که گذشت دستکم پانزده شکارچی غیرمجاز و متخلفان محیط زیستی، شناسایی و به مراجع قضائی تحویل شدند. از سوی دیگر شاخص کیفی هوا در هفده شهر ناسالم و خطرناک اعلام شد. از دیگر اخبار مرتبط با محیط زیست میتوان به تداوم کم آبی و خشکسالی، بحران پسماند و آلاینده های زیست محیطی در مناطق مختلف اشاره کرد؛ در گزارش پیش رو به برخی از آنها پرداخته شده است.

آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از طرفی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند. اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

معاون محیط طبیعی اداره‌کل حفاظت محیط زیست خوزستان اظهار داشت: اخیرا کلیپی مبنی بر سم‌ریزی و مرگ و میر ماهیان در منطقه دز در فضای مجازی منتشر شده که این ویدیو برگرفته از ویدیوهای متنوع است. ما بر اساس وظیفه، این موضوع را بررسی و پیگیری کردیم و طبق بازدید از منطقه مشخص شد حوضچه‌ای در محدوده منطقه حفاظت شده دز در نزدیکی شهر حُر در مجاورت زمین‌های کشاورزی وجود دارد که آب این برکه حاصل از آب برگشتی روان‌آب‌های سطحی و آب کشاورزی است. بعد از مدتی که راکد شده، اکسیژن آب کاهش یافته است. هر چند در این شرایط، ممکن است تاثیر فاکتورهای شیمیایی حاصل از زمین‌های کشاورزی نیز موجب مرگ و میر آبزیان به ویژه ماهیان ریز شده باشد.

همچنین، در پی انتشار تصاویر ناراحت کننده از لاشه چهار قلاده روباه آویزان شده از یک درخت در محوطه بنای مسکونی شخصی در مرزن آباد واقع در استان مازندران، رییس دادگاه عمومی و انقلاب این بخش به شکارچی و مالک این بنا برای معرفی به دادگاه فرصت چهار روزه داد.

در خبری دیگر، پایگاه اطلاع‌رسانی پلیس اصفهان درباره کشف یک پرنده کمیاب اعلام کرد که ماموران پلیس مبارزه با مواد مخدر، حین بررسی یکی از پاتوق‌های خرید و فروش مواد مخدر موفق شدند یک پرنده شکاری کمیاب از نوع “عقاب سارگپه” را که بصورت غیرقانونی در آن محل نگهداری می‌شد، کشف کنند. سرهنگ براتی ارزش پرنده کشف شده را پنج میلیارد ریال عنوان کرد و گفت: این پرنده پس از هماهنگی لازم تحویل اداره محیط زیست شهرستان شد.

همچنین در روزهای اخیر، ویدیوی منتشر شده از “ارس”، تنها پلنگ باغ وحش مشهد نشان می‌دهد علاوه بر شیر این باغ وحش، پلنگ این مجموعه هم وضعیت وخیمی دارد. دامپزشکی خراسان حال ارس را نگران کننده توصیف کرده است. در هفته گذشته نیز، یک ببر یازده ساله در باغ وحش مشهد، بر اثر گیر کردن غذا در گلویش تلف شده بود.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها، حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی یک هفته اخیر با تلاش نیروهای انتظامی، محیط بانان و جنگل بانان، دستکم دوازده شکارچی غیرمجاز در شهرهای اصفهان، قزوین، کاشان و شهرستان سلسله، شناسایی و به مراجع قضایی معرفی شدند. همچنین چند نفر از تخریب‌ کنندگان درختان جنگلی حاشیه رودخانه ارس در شهرستان اصلاندوز، شناسایی و روانه زندان شدند.

مسئول منطقه حفاظت شده قمصر و برزک در شهرستان کاشان ضمن اشاره به کشف ۱۸ قطعه شکار غیرمجاز توسط عوامل یگان حفاظت محیط زیست کاشان، گفت: ۳ قبضه اسلحه غیرمجاز کشف شد. وی افزود: در جریان این اقدام اجزای ۹ راس کل و قوچ و بز وحشی و ۹ قطعه کبوتر و همچنین یک قبضه اسلحه دولول غیرمجاز به همراه سایر ادوات شکار غیر مجاز ضبط و متخلف پس از تشکیل پرونده به جرم شکار غیرمجاز به مرجع قضایی معرفی شد.

از سوی دیگر، چهار گروه از متخلفین زیست محیطی در لرستان که برخلاف قوانین شکار و صید اقدام به شکار حیات وحش در گرین کوه سلسله نموده بودند، توسط نیروهای یگان اداره حفاظت محیط زیست شهرستان سلسله دستگیر و تحویل مراجع قضایی شدند. رئیس اداره حفاظت محیط زیست سلسله در این خصوص ، اظهار کرد: در پی گشت و کنترل نیروهای یگان حفاظت محیط زیست این اداره در منطقه شکار و صید ممنوع گرین در طول هفته گذشته، موفق شدند چهار گروه متخلف زیست محیطی را که بر خلاف قوانین شکار و صید اقدام به شکار دو قطعه کبک، چهار قطعه کبوتر و سه رأس گراز نموده بودند را دستگیر و تحویل مراجع قضایی نمودند. وی افزود: از این چهار گروه متخلف زیست محیطی علاوه بر لاشه های شکار شده حیات وحش چهار قبضه اسلحه شکاری ساچمه زنی به همراه سایر ادوات شکار و صید کشف و ضبط گردید.

همچنین، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست قزوین گفت: ماموران یگان حفاظت محیط زیست استان قزوین در حین گشت و کنترل و اجرای قوانین شکار و صید در حوزه استحفاظی منطقه طارم سفلی به سه شکارچی غیرمجاز برخورد می‌کنند که همراه آن‌ها لاشه یک راس بز وحشی به چشم میخورد. با توجه به شکار غیر قانونی از سوی این افراد، ماموران یگان حفاظت محیط زیست متخلفان را دستگیر کرده و پس کشف و ضبط ادوات شکار و صید و تشکیل پرونده قضایی آن‌ها را برای ادامه مراحل قانونی به مراجع قضایی معرفی کردند.

در گزارشی دیگر، رئیس حوزه قضائی شهرستان اصلاندوز درباره دستگیری تخریب‌کنندگان درختان جنگلی حاشیه رودخانه ارس، گفت: پس از وصول اخبار موثق مبنی بر قطع و آتش‌سوزی درختان جنگلی و تصرف غیرقانونی زمین‌های حاشیه رودخانه ارس، رئیس حوزه قضائی شهرستان اصلاندوز به همراه رئیس منابع طبیعی، مدیر منابع آب مغان و فرمانده نیروی انتظامی در محل حاضر و دستور شناسایی متهمین را صادر کرد که پس از گذشت کمتر از سه روز متهمین شناسایی و با قرار متناسب روانه زندان شدند.

حق تنفس و هوای پاک

براساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای بجنورد ۱۰۵، سرایان ۱۱۰، شیروان ۱۱۲، بیرجند ۱۱۳، اهواز ۱۲۳، اصفهان ۱۳۹ و حاجی آباد ۱۴۷، ناسالم برای گروه‌های حساس، در شهرهای هندیجان ۱۵۳، بهبهان ۱۵۳، سوسنگرد ۱۶۰، در ماهشهر ۱۶۴، مشهد ۱۷۰ و خرمشهر ۱۷۸، ناسالم برای عموم، در شهرهای نهبندان ۲۱۳، مسجدسلیمان ۲۳۶، شادگان ۲۴۶ بسیار ناسالم و در شهر شوش ۳۵۷ خطرناک اعلام شد.

شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم و ۳۰۱ تا ۵۰۰ خطرناک است.

شاخص کیفی هوا (Air Quality Index) معیاری است که غلظت ترکیبات مختلف آلاینده موجود در هوا نظیر مونوکسید کربن، دی اکسید گوگرد، ترکیبات نیتروژن دار، اوزون و ذرات معلق (ذرات کوچک‌تر از ۱۰ میکرومتر و ذرات کوچک‌تر از ۲.۵ میکرومتر) را که دارای حدود مجاز متفاوت با واحدهای مختلف است به یک عدد بدون واحد تبدیل می‌کند و وضعیت آلودگی هوا را نمایش می‌دهد.

در رابطه با مسائل آلودگی هوای اصفهان، نماینده شاهین شهر در مجلس، نسبت به سوزاندن روزانه ۸ میلیون لیتر مازوت در نیروگاه شهید منتظری اصفهان علیرغم پایان یافتن سرما و پیک مصرف گاز، اعتراض کرده است. حسین علی حاجی دلیگانی، با اشاره به انتشار حدود ۴۵۰ تن مواد آلاینده در هوا بر اثر مازوت سوزی، خواستار توقف فوری این اقدام ضد محیط زیستی شد.

فقدان مدیریت بارش های حداقلی؛ خشکسالی و از بین رفتن منابع آبی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجه آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود. عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی گفت: ۲۳۰ حلقه چاه غیرمجاز استان در سال گذشته مسدود و از برداشت آب زیرزمینی جلوگیری شد. به گفته وی، ۳۰ درصد از مساحت استان درگیر خشکسالی خفیف، ۴۸.۲ درصد خشکسالی متوسط، ۱۴.۳ درصد با خشکسالی شدید و ۰.۷۴ درصد از وسعت استان با خشکسالی بسیار شدید مواجه است.

از سوی دیگر، سخنگوی صنعت آب کشور با اشاره به اینکه برداشت آب صنایع از زاینده‌ رود صفر می‌ شود، گفت: صنایع باید برای تامین نیاز خود، از پساب بهداشتی تصفیه شده و آب دریا استفاده کنند و مطابق قانون استفاده از منابع آب سطحی و زیرزمینی به مفهوم استفاده از آب رودخانه و چاه برای مصارف صنعتی ممنوع است.

در گزارشی دیگر، استاندار خراسان جنوبی درباره مسائل آب این استان گفت: در اکثر شهرها و روستاهای استان دچار مشکل کم آبی هستیم و شهرهای آرین شهر، طبس، قاین، نهبندان و بیرجند در وضعیت تنش آبی قرار دارند و با توجه به چندین سال خشکسالی متوالی، در اکثر شهرها و روستاهای استان دچار مشکل کم آبی هستیم.

همچنین، رییس سازمان مدیریت بحران کشور ادعا کرد که خشکسالی در کشور تا ۲ سال آینده به پایان می‌رسد، زیرا در پنج ساله دوم خشکسالی هستیم و پیش بینی می‌شود این وضعیت تا یک یا ۲ سال آینده به پایان برسد.

بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی

فرماندار لنگرود با بیان اینکه پسماند در استان‌های شمالی کشور تبدیل به ابرچالش شده است، گفت: تولید روزانه ۱۲۰ تا ۱۲۵ تن زباله در شهرستان لنگرود واقعا زیاد است و شیرابه زباله ها که در دفنگاه تولید می شود، با نفوذ به سفره های آب زیرزمینی، بیماری های متعدد را ایجاد می کند. وی تفکیک زباله از مبدا را یک اصل مهم در مدیریت پسماند دانست و اضافه کرد: شهرداری ها مکلف به جمع آوری روزانه زباله هستند، اما زباله ها باید تفکیک شده باشند تا کار مدیریت پسماند سریع تر انجام شود و دپوی طولانی مدت نداشته باشیم.

همچنین، تصاویری از ایرانشهر توسط شهروندان منتشر شده است که وضعیت نامناسب و انباشته شدن زباله ها در ایرانشهر، زیر سایه بی توجهی مسئولین را نشان میدهد. انباشت زباله ساکنین منطقه را دچار مشکل کرده است.

افزون بر این، شهردار تهران درباره اقدامات زیست محیطی در این شهر گفت: امسال قرارداد زباله سوز ۶ هزار تنی تهران نهایی می شود و نیز سه هزار اتوبوس برقی آغاز به کار خواهند کرد. او در ادامه گفت: استانداردهای دستگاه زباله‌سوز ۶هزار تنی که بناست توسط چینی‌ها در تهران ساخته شود، این روزها در کمیته ملی محیط زیست در حال بررسی است و پس از تایید این کمیته قرارداد آن نهایی خواهد شد.