کار خانگی زنان؛ «ستم مضاعف و کورسوی امید»

کسب‌­وکار یا شغل خانگی هرگونه فعالیتی است که در محیط خانه جهت ارائه خدمات و یا فروش محصولات به متقاضیان صورت می‌گیرد وقتی بنا به دلایلی از جمله نداشتن مدرک دانشگاهی و ممنوعیت­‌های خانواده و سایر مشکلات و محدودیت­‌ها فرد نتواند در خارج از منزل به اشتغال بپردازد و در محیط خانه مشغول به کار شود یک نوع کسب ­وکار خانگی راه میوفتد که این کسب­وکار خانگی می‌­تواند از قالی­بافی گرفته تا تهیه غذای آماده، انواع بافتنی­‌ها ، بسته­‌بندی خوراکی و… باشد.

فریباشیری زنی ٢٩ ساله است که ٣ سال است در خانه از طریق فروش جعبه­‌های کادویی و همینطور بافتنی درآمدزایی می‌­کند او از آغاز تصمیم خود به کار در خانه می­‌گوید: من در سن پایین ازدواج کردم و صاحب یک فرزند ٩ ساله هستم. از آنجایی که تحصیلات دانشگاهی هم نداشتم نمی­‌توانستم برای داشتن یک شغل دولتی اقدام کنم از طرفی دیگر هم همسرم با کار کردن من در بیرون از خانه مشکل داشت و این اجازه را به من نمی­‌داد که به مشاغل آزاد دیگری که نیاز به تحصیلات چندانی نداشتند بپردازم بنابراین من مجبور بودم که در خانه بمانم و مثل هر زنی دیگر خانه­‌داری و بچه­‌داری کنم. همسرم درآمد چندان خوبی نداشت و زندگیمان داشت به سختی می­‌گذشت تا جایی که دیگر خودش صدایش بلند شد که دست تنها از عهده‌ی مخارج برنمی­‌آید اولین ایده‌ای که به ذهنم رسید راه انداختن یک کسب و کار خانگی بود.

در یک جامعه برای اینکه زنان به استقلال برسند داشتن شغل و درآمد کافی در درجه اول اهمیت قرار دارد، مشاغل خانگی نیز یکی از راهکارهای مؤثر در اشتغال زنان و همینطور استقلال آنان است.

فریبا می‌گوید: با وجود تمام زحمت‌ها و سختی­‌هایی که دارد من عاشق کارم هستم چون وقتی مشغول به­‌کار می­‌شوی اولین حسی که به سراغت می­‌آید همان حس خوش استقلال مالی است دیگر برای کوچک­ترین نیازت لازم نیست جلوی کسی دست دراز کنی چون خودت دیگر پول داری و می‌­توانی بدون حساب و کتاب و جواب پس دادن به این و آن از زحمت خودت خرج کنی از طرفی دیگر هم می‌­توانی کمک خرج همسرت باشی در این وضعیت بد اقتصادی یک خانواده با درآمد یک نفر نمی‌­چرخد بیشتر خانواده­‌ها را که نگاه می‌­کنی چندین نفر شاغل دارند حالا در بیرون خانه یا داخل خانه.

وی در ادامه می­‌گوید: وقتی شاهد بیکاری و فقر گسترده در جامعه خود هستیم باید خودمان دست­ به کار شویم من زنان زیادی را می‌شناسم که بیرون از خانه ساعات طولانی کار می­‌کنند اما درآمد چندانی ندارند یا حتی دخترانی که از بیکاری گله می‌کنند چیزی که همیشه به آنها می­‌گویم این است که خودشان متناسب با استعداد و شرایطی که دارند یک کاری را شروع کنند چون وقتی هیچ کاری انجام ندهی حس می­‌کنی بی­‌فایده­‌ای، احساس سربار بودن و بی استعدادی می­‌کنی در حالیکه هیچ انسانی وجود ندارد که در هیچ زمینه‌­ای مهارت کافی را نداشته باشد پس کافی است فکرت را به­‌کار بیندازی و منتظر کمک هیچ کس نباشی.

با افزایش مشاغل خانگی از یک‌­سو سطح درآمد خانواده‌ها افزایش پیدا می­‌کند و از سوی دیگر تا حدودی بیکاری در یک جامعه کاهش یافته و با افزایش سودآوری این مشاغل میزان فقر نیز کاهش پیدا می‌کند.

فریبا می­‌گوید: حالا که به وضعیت خانواده­‌مان نگاه می‌کنم و آن را با چند سال قبل که تنها همسرم شاغل بود مقایسه می­‌کنم می­‌بینم که چقدر کیفیت زندگی‌­مان بالاتر رفته و چقدر من نقش پررنگی در این تغییر داشتم و این یک حس غرور به من می‌­دهد من چند سال است که واقعا از توان، زمان و انرژی خودم صرف کردم تا به این وضعیت رسیدم منظورم این است که هیچ کاری در ابتدا آسان نیست و تلاش زیادی می‌­خواهد حالا با گذشت آن روزها درآمد خوبی دارم مشاغل خانگی ممکن است گاهی از دیگر مشاغل هم درآمد بیشتری داشته باشند فقط کافی است به  توانایی خودت و کاری که انجام می‌­دهی باور داشته باشی و شروع کنی.

فریبا در خصوص تفکیک جنسیتی مشاغل خانگی می‌گوید: به نظر من شغل زن و مرد نمی‌­شناسد من مردهای زیادی را هم دیدم که در خانه کسب‌­وکاری برای خودشان راه انداختند با این وجود مشاغل خانگی بیشتر مورد استقبال زنان قرار می­‌گیرد چون بهرحال این زنان هستند که در خصوص فعالیت­‌های خارج از منزل ممکن است دارای محدودیت باشند از طرفی دیگر بیشتر کارهای خانگی مثل بافتنی‌ها، آشپزی و خیلی چیزهای دیگر سلیقه زنانه می­‌خواهد و حتی مشتریان هم از فروشنده زن خرید می­‌کنند چون چنین باوری حتی به رغم غلط بودن آن در جامعه ما جا افتاده که مثلا زن بهتر آشپزی بلد است یا به بهداشت و تمیزی کار اهمیت بیشتری می‌­دهد با این وجود به نظر من اکثر کسانی که در این حوزه­‌ها فعالیت می­‌کنند زنان هستند که روزبه‌­روز به شمار آنان اضافه می‌­شود و این می­‌تواند کورسوی امیدی برای خواهرانم باشد کسانی که مثل من زمانی فکر می­‌کردند باید تا اخر عمر بدون هیچ فایده­ای روزگار و زندگی خود را بگذرانند. هرچند در بسیاری از مشاغل­‌های خانگی که کارفرما دارند ظلم زیادی به زنان می‌­شود، از دستمزد پایین و نداشتن بیمه و حتی ساعت کاری زیادی که مجبوراند در خانه صرف آن کار کنند تا خیلی چیزهای دیگر. اگر زنی در کارگاه مثلاً بافندگی کار می­‌کند به نسبت از یک زنی که در خانه کار می­‌کند وضعیتش بهتر است. چون آنجا مجبور است طبق قانون کار رفتار کند ولی در کارهای خانگی ستم مضاعفی به زنان کارگر در خانه می‌­شود که از حق و حقوق اولیه خود نیز محروم هستند و چون این زن‌ها در وضعیت بد اقتصادی به سر می‌­برند مجبوراند هر کاری که باشد با دستمزد پایین را قبول کنند و در چنین شرایط اقتصادی که حتی برای جوانان تحصیل کرده کاری وجود ندارد این کارها از بی کاری بهتر است. من خودم قبلاً برای یک نفر فرش می­‌بافتم ولی آنقدر درآمدش ناچیز بود که تصمیم گرفتم یک کاری را انجام دهم که خودم مستقیم بتوانم بفروشم کاری که بوجه زیادی برایم نداشته باشد به همین دلیل شروع به ساختن جعبه­‌های کادویی کردم.

او در پایان سخنان خود می‌گوید: زنان در جامعه ما از هر سو مورد ظلم قرار می­‌گیرند ولی به نظر من شرط اول برای رهایی هر زنی استقلال مالی­اش است و در محدودترین و سخت­ترین شرایط حتی با حقوق کم می­‌توانند آن استقلال را که عامل بسیاری از تغییرات است به دست بیاورند و باید تلاششان را بکنند و هیچ وقت ناامید نشوند.

شبنم توکلی